ที่จริงพวกเขามาวัดทุกอาทิตย์ร่วมสวดร่วมขับร้องร่วมพิธีกรรม แม้ไม่ได้เปล่งเสียงแม้ไม่ได้นั่งลงลุกขึ้นหรือแม้จะเดินไปมา แต่พวกเขาร่วมจิตร่วมใจกับทุกขั้นตอนหากไม่เผลอหลับไป จะว่าไปแล้วช่วงวัยนี้พวกเขาต้องนอนมากกว่าตื่น แต่การรับรู้อีกทั้งความรู้สึกไม่น้อยไปกว่าคุณแม่ แทบจะเป็นสองในตัวตนเดียวในทุกอย่างในทุกเรื่อง  กระทั่งวันอาทิตย์นั้นมีเสียงทักทายพวกเขาเฉพาะเจาะจง “ในวัดขณะนี้มีสมาชิกของเราอีกบางคนที่มาทุกอาทิตย์ มาร่วมร้องเพลงสวดภาวนาขอพรพระพร้อมกับเรา เพียงแต่พวกเขายังอยู่ในครรภ์ของคุณแม่ ที่ผ่านมาพวกเรายังไม่เคยทักทายต้อนรับพวกเขาสักที ให้เราปรบมือทักทายต้อนรับพวกเขาอย่างเป็นทางการ บอกพวกเขาว่าเราดีใจนะที่พวกเขามาร่วมพิธีกรรมกับเรา...” เสียงปรบมือดังสนั่นขณะที่ทุกคนพากันชะเง้อมองหาว่าที่คุณแม่ อยากจะร่วมแสดงความยินดีให้กำลังใจส่งความปรารถนาดี... ว่าที่คุณแม่คนหนึ่งยืนยันด้วยความปลื้มปีติ “น้องเค้ารับรู้ ขยับขาขยับแขน...ขอบคุณแทนน้องด้วย” ขณะที่ว่าที่คุณพ่อยื่นมือสัมผัสท้องว่าที่คุณแม่อย่างอ่อนโยน เหมือนจะบอกถึงความมุ่งมั่นตั้งใจให้ความรักให้การดูแล เห็นแล้วอดดีใจแทนลูกภูมิใจแทนว่าที่คุณแม่ไม่ได้ “พวกเราตั้งชื่อเล่นให้ลูกแล้ว...เรียกชื่อลูกบ่อยๆ ให้เค้ารับรู้ว่าเสียงพ่อเสียงแม่นั้นประกันความรักให้เค้าเต็มร้อย ก่อนนี้เราเรียกเค้าว่า ‘ลูก’ บอกความสัมพันธ์พ่อแม่ลูก แต่ตอนนี้เราเรียก‘ชื่อ’ เค้าบ่งบอกเป็นนัยว่าเค้าเป็นปัจเจกบุคคล แม้ว่าจะเป็นลูกของเราแต่มีความเป็นตัวของตัวเขาอย่างที่เขาเป็น มีสิทธิที่จะได้รับความเคารพนับถือเยี่ยงมนุษย์คนหนึ่ง จะว่าไปแล้วเค้ามีครบทุกอย่างที่มนุษย์คนหนึ่งพึงมี ทั้งแง่ร่างกายทั้งแง่จิตใจเพียงแต่ยังต้องพัฒนาต้องเติบโต ในฐานะที่เราเป็นพ่อเป็นแม่เค้าก็เป็นลูกของเรา แต่ในฐานะที่เขาเป็นมนุษย์คนหนึ่งเค้าไม่ได้เป็นของเรา เค้าเป็นของพระเจ้าของมนุษยชาติของสังคมของประเทศชาติ ในแง่หนึ่งเราพ่อแม่เป็นผู้ให้กำเนิดเลี้ยงดูอบรมเค้าก็จริง แต่เราทำทุกอย่างเหล่านี้แทนพระแทนสังคมแทนประเทศชาติ มองในแง่นี้เราพ่อแม่จึงถือเป็นหน้าที่สำคัญสูงส่งมากด้วยศักดิ์ศรี ที่จะเลี้ยงดูอบรมเค้าให้ดีที่สุดสมความคาดหวัง ทั้งของตัวลูกเองทั้งของพระทั้งของสังคมทั้งของประเทศชาติ...” ฟังแล้วอดดีใจแทนลูกน้อยที่จะถือกำเนิดมาไม่ได้ ดีใจที่คุณพ่อคุณแม่มีความพร้อมอย่างเต็มร้อย ไม่ใช่เฉพาะแค่ปัจจัยเพื่อการเลี้ยงดูไม่ให้ต้องขาดสิ่งจำเป็น หากแต่เป็นท่าทีและความสำนึกแห่งการเป็นพ่อเป็นแม่ที่เปี่ยมล้น เพราะหากมีทุกอย่างให้พร้อมสรรพแต่ถือลูกเป็นสมบัติพ่อแม่ มิติสังคมแห่งความสำนึกของการเป็นพ่อเป็นแม่ก็ขาดไป เลี้ยงดูอบรมลูกก็คำถึงแค่ครอบครัวแวดวงชาติตระกูล แล้วก็เอาแต่เรียกร้องให้เป็นอย่างที่พ่อแม่ต้องการให้เป็น มองข้ามความเป็นปัจเจกของลูกในทุกเรื่อง พอลูกไม่เป็นอย่างที่คาดหวังก็เผด็จการบังคับตีกรอบ จะรักลูกมากรักลูกน้อยแล้วแต่อำเภอใจของพ่อของแม่ รักมากก็ถือว่าบุญรักน้อยก็ถือว่าแค่นี้ก็ดีถมถืดแล้ว มีบ้านให้อยู่มีข้าวให้กินมีโรงเรียนให้เรียนแล้วจะอะไรอีก เรียกแต่ละครั้งก็ใช้คำว่า “ลูก” เหมือนเตือนให้สำนึก เรียก “ชื่อ” เดี๋ยวจะคิดว่าเป็นคนอื่นเป็นอิสระเป็นตัวของตัวเอง และหากต้องเรียก “ชื่อ” ก็ไม่วายนำหน้าชื่อด้วยคำว่า “ลูก” อยู่ดี เหมือนจะเตือนสติสำนึกว่าพ่อแม่เป็น “เจ้าชีวิต”...คนอื่นไม่เกี่ยว •